Prof. Dr. Gürkan ARIKAN
Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı
Kök hücre tedavisi nedir?
Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut hücresine dönüşebilen hücrelerdir. Anne karnındaki bebeğin gelişimi esnasında dönüşerek organları oluştururlar. Daha sonra ise bir onarım ihtiyacı varsa, oraya giderek gereken hücre tipine dönüşür ve hasarı onarırlar. Kalp krizinde kalbe, karaciğer hasarında karaciğere, kemiği kırıklarında kırık hattına giderek gerekli tamiratı yaparlar. Hangi tip hücreye ihtiyaç varsa ona dönüşürler.
En fazla olduğu zaman anne karnındaki bebeklik çağında aktiftirler. Daha sonra yaşlanma ile sayıları azalır. Yaşlanmayla beraber doku, organ iyileşmelerinin daha yavaş ve güç olduğu, bağışıklık sisteminin daha yavaş çalıştığı ve kansere karşı mukavemetin düştüğü da bilinmektedir.
Kök Hücre Nerelerde Bulunur?
Kök hücreler, tüm vücut doku ve organlarında, kan dolaşımında bulunur. Fakat özellikle üç yerde daha fazladır. Bebeklerin göbek kordonu, kemik iliği ve damarlarımızda dolasan kan.
Tarihte ilk olarak kemik iliğinden ameliyathane şartlarında alınan kök hücreler, lösemi tedavisinde kullanılmıştır. Bu yöntem hala uygulanmakta ve cerrahi koşullar altında yapılmaktadır. O nedenle bazı özel şartlara ve yetişmiş personele ihtiyaç vardır.
İlerleyen yıllarda vücutta dolaşan kandaki kök hücrelerin kullanılabileceği anlaşılmıştır. Bunun için önce hastaya hormon verilerek kemik iliğindeki kök hücrelerin hızla çoğalıp kana geçmesi sağlanır. Daha sonra, filtre (aferez) yardımıyla kandan toplanır ve kalan kan vücuda geri verilir. Bu yöntem de hala uygulanmaktadır. Fakat bu yolla elde edilen kök hücre sayısı ilikten alma yöntemine göre daha azdır.
Son olarak, 80'li yılların başında, yeni doğan bebeklerin kordon kanında kök hücrelerin bol miktarda bulunduğu ve bu hücrelerin tedavide kullanılabileceği fikri ortaya atılmıştır. Elde edilen kordon kanı belirli koşullar altında toplanıp dondurularak saklanabilmekte, daha sonra gerek duyulduğunda çözülerek kullanılmaktadır. İlk olarak Dr. David Harris, 1992 yılında oğlunun kordon kanını kendi laboratuvarında dondurarak sakladı. Daha sonra bu uygulamanın halka açması ile 1994 yılında dünyadaki ilk Kordon Kanı Bankası Amerika Birleşik Devletleri'nde kuruldu. Takip eden yıllar içinde dünya üzerinde birçok kordon kanı bankası kuruldu ve binlerce bebeğin kordon kanı bu bankalarda koruma altına alındı. Bahsi geçen yöntem kök hücre sağlama ve depolama açısından en kolay ve ucuz yöntemdir.
Kordon kanı alınan bebeğin kendisi için kullanilabildiği gibi doku grubu uyduğu takdirde anne, baba ve diğer kardeşler için de kullanılabilir. Bilindiği gibi, doku grubu uyma ihtimali birinci derece akrabalar arasında en yüksektir. Bu oran en yüksek kardeşlerdedir. Daha sonrasında anne, baba yer almaktadır.
Tedavide kök hücresi kullanılan hastalıklar:
|
Bağışıklık yetersizlikleri :
|
|
Kalıtsal kan hastalıkları :
Bağışıklık yetersizlikleri :
Doğuştan gelen metabolik düzensizlikler : |
Araştırmacılar, kök hücre çalışmalarındaki hızlı gelişimi göz önünde bulundurarak herkesin bu yöntemi kullanmasını önermektedir. Zira, her geçen gün yeni bir hastalığın tedavisinde kök hücrelerden yararlanılabileceği bildirilmektedir.
Araştırma safhasındaki tedaviler:
|
Organ yenileme |
|
Organ yapımı: |
